We leven in een tijd waarin schuldgevoel en vingerwijzen helaas steeds vaker voorkomen. Het is een onderwerp dat ik regelmatig bespreek met mijn opdrachtgevers. Er wordt regelmatig gewezen naar anderen. Te vaak hoor ik: “Het is niet mijn schuld.” “Dat ligt niet aan mij.” “Het ligt aan de ander.” Daardoor blijven we steken. Terwijl juist eigenaarschap de motor is achter groei en vertrouwen in organisaties. In dit artikel lees je waarom blame gedrag schadelijk is en hoe je het kunt voorkomen.
Waarom blame gedrag (zowel bij leiders als teams) zo schadelijk is
Is er sprake van een blame cultuur?
- Dan verspreidt zich dat als een virus. Het maakt mensen bang om risico’s te nemen, om fouten te melden, en om te experimenteren. Innovatie komt zo stil te liggen.
- Het leidt tot minder werkplezier, meer verloop, lagere betrokkenheid en lagere productiviteit. Geen enkele organisatie wil dat.
- Het ondermijnt vertrouwen en samenwerking — er wordt immers gewerkt vanuit angst en wantrouwen.
- Het is toxisch voor teams: fouten worden verborgen, leren stopt, en oplossingen blijven uit.
Het alternatief: een Just Culture (geen blame, maar leren)
Het begrip Just Culture komt oorspronkelijk uit de luchtvaart en de gezondheidszorg. Daar was (en is) het cruciaal om incidenten en fouten open te kunnen bespreken zonder dat mensen direct gestraft of ontslagen worden. Alleen zo kon men patronen ontdekken, leren van fouten en de veiligheid verbeteren.
In een Just Culture kijk je na een fout niet naar de schuldige, maar naar het systeem:
- “Wat ging er mis?”, in plaats van “Wie is er de schuldige?”
- Fouten worden gezien als leermomenten, niet als momenten voor beschuldigingen.
- Verantwoordelijkheid blijft bestaan — ook voor gedragsafwijkingen — maar het is constructief en toekomstgericht.
Wat kun je als leider, MT-lid en medewerker doen?
1. Leiders: geef het goede voorbeeld
Je hebt de grootste impact als leider: jouw gedrag is besmettelijk. Dus:
- Zet je eigen fouten in de schijnwerpers en laat zien hoe je ervan leert. Dat nodigt iedereen uit om dat ook te doen.
- Transparantie, kwetsbaarheid en emotionele intelligentie zijn je beste tools. Laat het zien.
- Zorg dat leren centraal staat. Vraag direct na een misser: Wat doen we anders de volgende keer?
2. MT-leden: bouw samen aan een Just Culture
- Herken signalen van blame gedrag: fluistergesprekken, excuusgedrag, angst om fouten te maken en te melden.
- Leer van fouten door ze te bespreken—zonder schuld, maar met nieuwsgierigheid naar de oorzaak.
- Vermijdt vooringenomenheid en aannames. Vooral als teams onder druk beslissen: stimuleer een reflectief teamklimaat.
3. Medewerkers: word medeplichtig aan groei
- Focus op oplossingen en voorkom verwijten. Stel jezelf de vraag: “Hoe kan ik bijdragen?” in plaats van: “Wie deed dit fout?”
- Geef constructieve feedback – en creëer zo veiligheid om dingen bespreekbaar te maken.
- Help om verwachtingen expliciet te maken. Dat voorkomt ruis en onduidelijkheid.
Tot slot:
Zorg jij binnen jouw bedrijf voor duurzame groei? En is er een cultuur waar mensen willen werken en willen blijven? Dan weet ik zeker dat jij:
- Jouw team uitdaagt om verantwoordelijkheid te nemen.
- Jouw fouten in het perspectief plaatst van leren en groei, niet van falen.
- Bouwt aan een cultuur waarin eigenaarschap is, maar nooit blaming.
